Afgelopen jaar verraste de grootste landbouwmachinefabrikant ter wereld ons met veel nieuwe concepten en technologieën. In de tractorenfabriek van John Deere in Waterloo (in Iowa, welteverstaan) mochten we al kort daarop een aantal opwindende dingen zien en in dubbele zin ervaren.
John Deere verhoogt de druk op de concurrentie met nieuwe zware tractoren, 4-track-rupstractoren en aandrijvingsinnovaties.
John Deere – deze naam staat in de USA voor meer dan alleen de grootste landbouwmachinefabrikant ter wereld. Hij staat voor de American Way of Life, de American Dream – van boer tot miljardenbedrijf.
Hij helpt overigens ook om snel door de douanecontrole op het vliegveld (in ons geval Chicago) te komen. Want de douanebeambte weet eerst niet goed wat hij moet aanvangen met de journalisten uit Europa, maar zodra bij de reden van ons bezoek de naam John Deere valt, loopt het ineens vlot en gemakkelijk en staat de stempel snel in het paspoort.
Daar komt bij dat John Deere het op zes na oudste grote bedrijf van Amerika is. De inmiddels legendarische fabrikant is in diverse Hollywood-blockbusterfilms opgedoken (onder andere op het hoofd van George Clooney in The Perfect Storm) en in minstens één aflevering van de Simpsons.
Dat een Nederlandse fabrikant van landbouwmachines zo’n nationale status zou krijgen, of zelfs een van de grotere Europese merken zo’n onderdeel van de cultuur zou worden, dat zien we nog niet gebeuren…
Terug naar de nuchtere feiten. Het wereldwijd opererende, over een compleet programma beschikkende John Deere deelt in de USA de markt min of meer met concurrent Case IH, de rest volgt op grote afstand.
Concrete cijfers daarvan zijn er om verschillende redenen echter niet, onder andere omdat er in tegenstelling tot hier geen nieuwe registraties worden gemeld. De beide grote merken domineren zowel de markt van zware tractoren met hun knik- en rupstractoren als het segment van de MFWD-tractoren (Mechanical Front Wheel Drive), dus de vierwielaangedreven standaard-tractoren.
Nadat Case IH haar legendarische, maar inmiddels wat achterop geraakte Magnum opwaardeerde en voorstelde als Rowtrac-halftrack, autonoom-studiemodel en ook met een nieuwe cabine en AFS Connect, heeft John Deere nu de nieuwe 8R en 7R op de markt gebracht.
Daarbij zit ook de RX-variant, waarmee voor het eerst een zware tractor af-fabriek op vier rupsbanden is gezet. Wij mochten kort na de introductie al afreizen naar de John Deere-fabriek in Waterloo (zo’n 400 km ten westen van Chicago) om te gaan proefrijden met de nieuwe trekkers.
Het beste van twee werelden?
Voordat we het hebben over de algemene vernieuwingen aan de nieuwste 8R-generatie, willen we in detail het nieuwe 8RX-tractorconcept voorstellen.
Volgens John Deere kwam vanuit de praktijk steeds nadrukkelijker vraag naar zo’n tractor. Two-track-rups-tractoren komen op natte, stevige grond en hellingen namelijk aan hun grenzen, terwijl anderzijds de beschikbare ombouw-oplossingen allerlei nadelen hebben (verlies van typegoedkeuring voor de weg, hoog bedrijfsgewicht en daardoor weinig laadvermogen meer, lagere maximumsnelheid, overbelasting van assen en besturing enzovoorts).
De oplossing: een fabrieksklare trekkervariant die al die nadelen voorkomt en daarbij een aantal voordelen van wieltractoren in het concept overneemt.
Vier rupsonderstellen af-fabriek – dat was in deze trekkerklasse nog niet eerder verkrijgbaar.
De triangel-rupsonderstellen met slipvrije, vertande aandrijving heeft John Deere samen met Camso ontwikkeld (de achterste reeds voor de Rowcrop-versie van de 9RX) en vervolgens op de 8RX overgezet. De gemodificeerde compound van de nieuwe rubberen rupsbanden moet in combinatie met polyurethaan-geleidewielen tot een langere levensduur leiden.
De spanwielen en geleidewielen zijn niet afgeveerd en kunnen niet pendelen.
Voor zijn de twee geleidewielen onafgeveerd, terwijl de drie achterste dankzij de montage in rubberblokken als eenheid inveren en ook in zijdelingse richting iets kunnen meegeven. De voorste rupsonderstellen zijn bewust laag gebouwd om een grote stuurhoek mogelijk te maken.
De draaicirkel is meer dan twee meter kleiner dan bij de 8R, en bij het keren ontstaan geen voren en wallen, en ook geen schuifcompressie.
Zo is de draaicirkel ruim twee meter kleiner dan bij de 8R, waarbij de rupsonderstellen anders dan bij de 8RT geen geulen en zandwallen veroorzaken! Daarbij is de wielbasis met 3,24 meter nota bene meer dan 20 centimeter langer dan bij de 8R.
Achter zijn steeds zeven nokken in aangrijping voor het overbrengen van de aandrijfkracht, voor zijn het er vijf.
Achter zijn steeds zeven nokken in aangrijping met het aandrijfwiel, voor vijf.
De beschikbare rupsbandbreedten lopen van 18 tot 24 inch, dus 45 tot 76 centimeter; voor loopt het tot 61 centimeter. Daarmee zijn ze ook inzetbaar in ‘row crops’, dus rijgewassen als mais of soja.
Rupsbandbreedten zijn er van 45 t/m 76 cm achter en 45 t/m 61 cm voor.
Het contactoppervlak is vergeleken met de 8RT-rupsen ruim 21 procent groter; volgens John Deere blijven de 8RX-modellen gemiddeld altijd onder de 0,5 bar vlaktedruk – en dat ook met volledige ballast.
Goed is ook dat zelfs met de breedste rupsbandvariant de tractoren onder de 3,0 meter transportbreedte blijven. De door ons gereden 8RX was met asverlengingen verbreed naar 3,0 meter spoorbreedte – ideaal voor Controlled Traffic Farming.
Voor de voorste rupsonderstellen was een sterkere vooras met versterkte stuurinrichting nodig.
Het mooie is dat de wendbaarheid zelfs beter is dan bij de wielmachines! Om de grotere momenten en stuurkrachten aan te kunnen, kwam er een sterkere as onder het chassis; je kunt hem onder andere herkennen aan de enorme stuurstang.
Goed is dat beide assen net als op de 8R sperdifferentiëlen hebben. De topsnelheid is begrensd op 40 km/u; ombouw-rupsonderstellen kunnen in de regel maar 25 km/u. Bovendien is er een EU-typegoedkeuring, waardoor het geen probleem moet zijn om hem op kenteken te krijgen.
Hoekig BMW-design voorde John Deere 8 serie
De 8-serie omvat daarmee nu dus drie tractorconcepten die hun technische basis en veel andere componenten delen. Opvallend is het nieuwe design, dat afkomstig is van de Californische afdeling van BMW Designworks.
De 8-serie kreeg van BMW Designworks veel scherpe randen – de meningen daarover bij de fans zijn verdeeld. In het echt vonden we het design geslaagd, en uiteindelijk zullen ook de critici er wel aan wennen.
Alles is hoekiger dan bij de voorgangers, zelfs de eindpijp van de uitlaat is nu zeshoekig, en niet rond meer. Er is dus veel oog voor detail geweest, zoals bijvoorbeeld ook de tweekleurige zijspiegelbehuizingen.
Tussen de twee koplampen is een groothoekcamera geïntegreerd, en de gele striping op de zijkant van de motorkap is nu dominanter aanwezig.
Op de neus kan er een groothoek-camera tussen de koplampen worden gemonteerd.
De typeaanduiding is nu overigens tweedelig: voor op de motorkap staat ofwel 8R, 8RT of 8RX, terwijl de exacte typeaanduiding met de vermelding van het nominale vermogen in pk’s gescheiden daarvan is aangebracht achter de zijdelingse luchtuitstroomopeningen.
Bij de 8RX en 8RT heb je de keuze uit de modellen 310 tot 410, bij de 8R is er ook nog de kleinere 280 leverbaar.
John Deere biedt tot 458 pk maximumvermogen
Qua krachtbron vertrouwt men in Waterloo net als voorheen op de 9,0 liter grote zescilinder uit eigen huis, met een conventioneel toerentalconcept. Dankzij talrijke detailverbeteringen kon het dieselverbruik in de afgelopen jaren steeds wat worden verlaagd; de modellen van de 8-serie zijn allang geen zuipschuiten meer.
De 9,0 liter grote PSS voldoet aan emissienorm Trap 5.
Voor emissienorm Trap 5 hoefde overigens geen nieuwe hardware meer te worden gemonteerd, aangezien er al sinds Tier 4 final naast een roetfilter ook een SCR-katalysator aan boord is.
Er hoefde geen extra hardware ondergebracht te worden.
Alle drie de modelseries hebben voortaan een nieuw topmodel, de 410. Deze levert bij een nominaal toerental van 2.100 toeren 301 kW ofwel 410 pk; bij 1.900 toeren wordt dat 326 kW (443 pk).
Wanneer bij transportwerk vanaf 23 km/u of aftakas-werkzaamheden het vermogensmanagement IPM actief wordt, kan er zelfs 337 kW (458 pk) worden geleverd.
De grote modellen werken met een seriële turbocompressor, de kleinere met een VTG-turbo.
Het maximale koppel van 1.851 Nm ligt bij 1.600 toeren. Daarbij hebben de twee sterkste 8-modellen net als voorheen een seriële turbocompressor met vaste en variabele geometrie, terwijl de kleinere modellen enkel een VTG-turbo hebben. Nieuw is dat de randapparatuur voor de motor is geplaatst en niet meer erachter. Daardoor zitten deze componenten niet meer in de hete lucht die zich achter de motor ophoopt.
De randapparatuur werd van de positie achter de motor naar voren verplaatst; daar is het koeler.
Achter de motor zit nu een groot deel van de uitlaatgasreiniging, die juist hoge temperaturen nodig heeft om goed te werken. De dieseltankinhoud groeide naar 721 liter bij de 8R en 764 bij de 8RT; de 8RX kan 851 liter diesel meenemen.
Drie, twee en één transmissie(s) als keuze op de John Deere
Zoals gewoonlijk heeft John Deere voor zijn grootste standaardtractoren drie transmissievarianten in het programma. De eenvoudige 16/5-powershift met een topsnelheid van 42 km/u is er voor de modellen 280, 310 en nu ook voor de 340 (voorheen slechts tot de 8320R).
De e23, die voor alle modellen leverbaar is, biedt meer versnellingen, meer instelmogelijkheden (rijmodi handmatig, gebruiker-configuratie en automatisch) en meer rijcomfort, plus 42 of 50 km/u.
Wie traploos-vermogengesplitst wil rijden, die kan net als voorheen kiezen voor de AutoPowr-variant in 42- of 50-km/u-versie; alleen niet in het vlaggenschip 410.
Vermoedelijk vanaf 2021/2022 (in beperkte oplage) zal er nog een vierde versie bij komen: de eAutoPowr. Slechts een klein lettertje verschil in aanduiding, maar een wezenlijk ander concept. Wat dat precies inhoudt, hebben we in het aparte kader samengevat.
De AutoPowr-modelen worden nu afgeleverd met het CommandPRO-multihendel.
De schijfremmen op de achteras heeft John Deere overigens vergroot, zodat nu ook voor een snelheid van 50 km/u geen schijfremmen op de vooras nodig zijn (optioneel zijn die echter net als voorheen wel leverbaar).
Kort nog even over de aftakassen: hier blijft (helaas) alles bij het oude. Dat betekent dat achter de 1.000-as standaard is, optioneel is er (met elektrische omschakeling) de variant 1.000/1.000E of 1.000/540 (tot aan de 8R 340). Voor is er optioneel een 1.000-as leverbaar (bij 2.000 toeren van de motor), maar helaas geen 1.000E.
Bekende hydrauliek
Ook de werkhydrauliek is overgenomen van de voorgaande serie. Da’s geen wonder: met standaard 227 l/min en optioneel 321 l/min mogen de opbrengsten nog altijd gezien worden.
Opgelet echter: in de standaarduitvoering bedraagt de afneembare oliehoeveelheid maar 40 liter. Alleen met een extra tank kun je een royale 90 liter afnemen.
Van de totale opbrengst past er tot 132 l/min door een regelcircuit (met optioneel High Flow-ventiel en ¾-inch-koppelingen zelfs 159 l/min), waarvan de 8-modellen er aan de achterzijde maximaal zes hebben (standaard is vier stuks).
Voor de fronthef is er standaard een dubbelwerkende aansluiting, optioneel een tweede.
Power Beyond kost zoals voorheen extra; dat vinden we prima, want niet elke klant heeft dat nodig, zoals bijvoorbeeld bij het simpel trekken van zware bodembewerkingswerktuigen.
Hefkrachten en hydrauliekvermogens bleven ten opzichte van de voorgangers onveranderd.
De elektrohydraulische aansturing met tuimelschakelaars (of als alternatief via het kopakkermanagement) is bekend, net als de instelling van de tijd- en hoeveelheidsregeling op de terminal. Gebleven zijn ook de goede prestaties van de hefinstallatie, met 9,5 tot 12,15 ton aan de achterkant (6,8 tot 9,0 ton continu; cat III/III N of IV N/III) en 5,2 ton maximale hefkracht van de optionele fronthef, die net als reeds bij de voorgangers beschikt over een positieregeling.
Comfort-evolutie
Voor de generatiewisseling werd op de ontwikkelingsafdeling in Waterloo (en in het tot het eigen concern behorende ISG/Intelligent Solutions Group-centrum in Urbandale, Iowa) ook de cabine aangepakt.
De cabine werd iets verlengd, heeft nu een bredere trap en de deurgrepen zitten nu onder. Bovendien is er meer hoofdruimte, doordat de airconditioning van het cabineplafond naar onder de vloer werd verplaatst.
De commandocentrale van de voorgangers behoorde nota bene al tot de modernste op de huidige markt. Goed is dat de trap werd verbreed en de deurgrepen eindelijk naar de onderkant van de deur zijn verplaatst. De ruimte is net als voorheen eersteklas, ook dankzij het kleine dashboard aan het stuur.
Uitstekend zicht rondom, heel veel ruimte en een 40 graden naar rechts (en nu ook 25 graden naar links) draaibare chauffeursstoel – zo kennen we de 8-serie.
Het zicht rondom is super, en dankzij de breedte en de smalle wielkasten kan de chauffeursstoel tot 40 graden naar rechts worden gedraaid – en nu ook 25 graden naar links!
De 8RX-en hebben een nieuwe vierpunts-cabinevering gekregen – de rupsonderstellen zijn immers geheel onafgeveerd.
Alle 8RX-modellen krijgen standaard een mechanische vierpunts-cabinevering.
In elk geval op het veld rijden de trekkers aangenaam vloeiend; op de weg konden we het rijcomfort helaas niet uitproberen.
Het rijcomfort en de wendbaarheid hebben ons in het veld positief verrast.
Met het nodige kleingeld is de chauffeursplek nog verder te optimaliseren, tot aan een geperforeerde leren bekleding met ventilatie en in twee niveaus instelbare massagestand aan toe. Of met de ActiveSeat II, die verticale klappen nog beter moet kunnen absorberen dan het vorige model.
Het nieuwe lampenpakket moet tot 60 procent meer licht geven.
Daarbij komt een nieuwe radio met aanraakscherm-bediening (6,5-inch) met Apple CarPlay-compatibility, een nieuw verlichtingspakket met 60 procent hogere lichtopbrengst, een 11 liter groot koelvak, en, en, en…
De optionele multimedia-radio heeft nu een aanraakscherm en is compatible met Apple CarPlay.
Klasse is dat het CommandPRO-multihendel nu ook in de 8-serie wordt gebruikt, zij het alleen bij de AutoPowr-transmissie-variant. 16/5- en e23-powershift-klanten moeten net als voorheen genoegen nemen met de schakelpook en de bediening via de CommandARM III-bedieningsarmleuning, wat ook uitstekend functioneert zolang je geen complexe Isobus-apparaten hoeft te bedienen.
Het shuttle-hendel is hoekiger dan bij de voorgangers, en eindelijk is er een fatsoenlijke afslag van de richtingaanwijzers.
Nieuw is de AutoSetup: de Isobus-functie maakt het mogelijk om machineparameters voor de tractor en het aanbouwwerktuig (inclusief AutoTrac, documentatie en applicatiekaarten) op kantoor voor te configureren en vervolgens in de tractor te laden.
Je kunt echter ook instellingen van de ene op de andere tractor overzetten.
Qua elektronica blijft er verder ook nauwelijks iets te wensen over. Er zijn stuursysteemuitrustingen tot aan RTK-precisie met bufferfunctie en automatisch keren op de kopakker, en het gaat verder met vlootadministratie en documentatie, diagnose op afstand via JDLink en eindigt bij het nieuwe fabrikanten-overstrekkende universele gegevensuitwisselsysteem via DataConnect.
Het comfort op lange werkdagen wordt verhoogd door maximaal drie voetsteunen.
Technische gegevens John Deere 8 serie
Motor
John Deere PVS & PSS-zescilinder, cilinderinhoud 9,0 l; nominaal vermogen 280-410 pk @ 2.100 tpm; max. vermogen 326-458 pk @ 1.900 tpm (met IPM); max. koppel 1.851 Nm; dieseltankinhoud 721-851 l, AdBluetank 37 l; olieverversingsinterval 600 bedrijfsuren.
Transmissie & aftakassen
16/5 Powershift (8R 280 – 8R 340); e23Powershift (8R 280 – 8R 410) of AutoPowr (8R 280 – 8R 370); 50 km/u; aftakas achter 1.000 tpm (optioneel 1.000/1.000E of t/m 8R 340 1.000/540); optioneel frontaftakas 1.000 tpm.
De twee powershifttransmissies behouden de bekende schakelpook met de karakteristieke schakelgleuven. Daarmee kun je ook goed werken. Bij complexe Isobus-werktuigen geeft de CommandPRO echter een groter bedieningscomfort.
Onderstellen
8R MFWD-tractoren met bijschakelbare vierwielaandrijving (banddiameter achter max. 2,15 m); 8RT TwoTrack-rupsonderstel met differentiaalbesturing en slipvrije, vertande rupsaandrijving (rupsbandbreedten 45-76 cm); 8RX FourTrack-rupsonderstel met fuseebesturing en permanente aandrijving op alle rupsen, met slipvrije getande rupsaandrijving (rupsbandbreedten 45-76 cm achter, 45 of 61 cm voor).
Het vermogen wordt slipvrij door nokken overgebracht, de rupsbanden worden hydraulisch gespannen.
Hefinstallatie & hydrauliek
achterhef Cat.III/III N of IV N/III met max. hefkracht 9,5-12,15 t; fronthef max. 5,2 t met positieregeling; opbrengst pomp 227 l/min (optioneel 321 l/min); afneembare oliehoeveelheid 35-56 l (met extra tank 90 l).
Afmetingen & gewichten
Wielbasis 8R 3,05 m, 8RX 3,24 m; min. draaicirkel 8R ca. 12,60 m, 8RX ca. 10,8 m; leeggewicht 8R vanaf 14 t, 8RX vanaf 18,7 t, 8RT vanaf 16,2 t; max. toelaatbaar totaalgewicht 8R 18 t, 8RX 24 t, 8RT 18,2 t.
Alternatief aandrijvingsconcept eAutoPowr
Binnenkort ook elektrisch-mechanisch vermogensgesplitst als optie.
John Deere liet op de Agritechnica ook voor het eerst een elektrisch-vermogengesplitste transmissie voor tractoren zien: de eAutoPowr. Die moet vanaf 2021/2022 beschikbaar zijn voor de modelserie 8R. Hij is sinds 2011 in ontwikkeling en is gebaseerd op de ervaringen met de 644K- en 944K-hybride wielladers van John Deere.
Anders dan bij CVT-transmissies met hydropomp en hydromotoren zitten er in de eAutoPowr twee koolborstelloze elektromotoren.
Eentje is rechtstreeks aan de motor gekoppeld en levert als dynamo de elektrische energie, de tweede is als stroomafnemer aan de planetaire stelsels gekoppeld en zet die variabele componenten in beweging.
Daarmee rijdt de tractor van 0 tot 50 km/u traploos, en dat bij een iets beter rendement dan bij een CVT-transmissie (op deellast volgens John Deere zelfs een aanzienlijk hoger rendement) en met een nauwkeurigere snelheids- en afstandregeling.
Ze worden gekoeld met de transmissieolie.
De planetaire bak is qua concept op de e23 Powershift gebaseerd, hij heeft vijf vooruit-modi en een achteruitmodus. In Modus 1 rij je puur dieselelektrisch, daarboven elektrisch-mechanisch vermogengesplitst.
De eAutoPowr kan echter niet alleen de tractor aandrijven, maar ook tot maximaal 100 kW (136 pk) elektrisch vermogen aan externe verbruikers afgeven. Daarvoor werkt John Deere samen met Joskin.
Deze Belgische firma heeft om te beginnen een tridem-giertank met twee elektrische aandrijfassen uitgerust. Die moeten de trekker ontlasten en de aandrijfkracht gelijkmatiger verdelen over de vijfassige combinatie.
Vanwege de vier aangedreven assen respectievelijk acht aangedreven wielen noemen John Deere en Joskin het systeem e8WD.
Met name op hellingen, bij zware bodemomstandigheden en met aanbouwmachines zoals een giercultivator of een strip-till-cultivator wordt het totale rendement van de combinatie beter: er worden minder rijsporen en minder schadecompressie door slip veroorzaakt, het dieselverbruik daalt en het afdrijven op dwarshellingen wordt verminderd.
Het aan externe verbruikers afgegeven vermogen heeft de tractor zelf natuurlijk niet meer tot z’n beschikking; de maximaal 100 kW worden er daarom niet bij opgeteld. Voor dit alles reikte de Agritechnica Innovatiecommissie een gouden medaille uit – de enige in 2019. Wat het systeem gaat kosten, is nog niet bekend.
Onze conclusie over de 8 serie van John Deere
Ook al zijn de meningen over de nieuwe vormgeving verdeeld: met de nieuwe generatie zware tractoren van de 8R-reeks zal John Deere de concurrentie verder onder druk zetten. Het nieuwe 8RX-concept zal waarschijnlijk voornamelijk in de VS veel afnemers vinden, in Europa zouden vooral klanten uit Groot-Brittannië en Italië erin geïnteresseerd kunnen zijn. Het zijn immers pure akker-trekdieren.
Met maximaal 458 pk biedt de nieuwe 8-serie iets meer vermogen.
Het topmodel is er zoals gewoonlijk alleen met de e23-powershifttransmissie. We zijn benieuwd hoeveel interesse er zal zijn voor de nieuwe eAutoPowr die vanaf 2021/2022 leverbaar zal zijn.
Het toch al zeer goede bedieningscomfort is verder verhoogd door de grotere cabine met onderaan gemonteerde deurgrepen, het CommandPRO-multihendel in de AutoPowr-uitvoering en verdere comfortvoorzieningen als AutoSetup of de nieuwe multimedia-radio.
In de basisuitrusting is het CommandCenter 4200 of 4600 in de armleuning geïntegreerd
+ brede systeemkeuze uit standaardtractor, 2WD-rups en 4WD-rups
+ in de meeste gevallen keuze uit 3 transmissies
+ verbeterde remmen
+ verbeterd bedieningscomfort
– CommandPRO alleen voor AutoPowr
7R-serie met nieuw topmodel
Met het nieuwe vlaggenschip 7R 330 bestaat de 7R-serie nu uit vijf modellen.
Tot 373 pk en grotere cabine
Ook de 7R-serie kreeg een grotere update.
Alle vijf de modellen krijgen net als die van de 8-serie een grotere cabine met dezelfde voorzieningen (chauffeursstoel, multimedia-pakket, verlichtingspakket enzovoorts).
Ook worden de AutoPowr-uitvoeringen afgeleverd met het CommandPRO-multihendel.
Het uiterlijk van de 7-serie is minder sterk veranderd dan bij de grotere 8-modellen: voor- en achterspatborden kregen een nieuwe vormgeving, net als het cabinedak en de zijspiegels, terwijl de motorkap maar licht gewijzigd werd.
Het belangrijkste nieuws is het 7R 330-vlaggenschip. Met een nominaal vermogen van 330 pk en een maximaal vermogen van 373 pk bij geactiveerd IPM (363 pk zonder IPM) moet de trekker met name geschikt zijn voor transportwerkzaamheden.
Bij een leeggewicht van circa 11,4 ton heeft hij namelijk een gunstige vermogen-gewichtsverhouding van 30 kg/pk. Daarmee is dit model natuurlijk ook geschikt voor werkzaamheden op weideland, PTO-werk en met de juiste ballast ook voor zware trekwerkzaamheden.
Dit artikel is eerder gepubliceerd in het Agri Trader Test Jaarboek. Koop hier de laatste editie.