Directzaaien is in opkomst. In een test met de zaaimachine T-ForcePlus van de Franse fabrikant Novag konden we bij tussengewas en koolzaadzaaien een indruk krijgen van de techniek en tevens discussiëren over de uitdagingen van de exploitatie ervan.
Onze testomstandigheden: in een dicht tussengewas hebben we rechtstreeks koolzaad gezaaid.
Tot nu toe wordt hooguit een paar procent van de velden ingezaaid met de directzaai-methode. In de toekomst zou deze methode wel eens populairder kunnen worden, hetzij vanwege waterbesparende maatregelen na de hete zomers van de afgelopen jaren, hetzij vanwege een CO2-taks.
Ondanks een dreigend glyfosaatverbod is er toekomst voor het directzaaien, zoals we eind 2019 in een uitgebreid artikel al eens hebben besproken. Voor de omschakeling vanaf conventionele landbouw is er wel het een en ander aan know-how nodig om directzaai succesvol te laten zijn.
De landbouwer moet heel veel weten van akkerbouw en gewasgroei. Volgordes van gewassen, bodemkennis, plantenvoeding en de geschikte machines zijn de kernonderwerpen.
Een van de fabrikanten die we in ons eerdere artikel noemden, is het Franse Novag. Het merk is pas kort op de markt, maar heeft al ruime ervaring met deze techniek.
Novag heeft namelijk voor de Australische fabrikant Cross Slot de ‘no-tillage’-machines voor de Europese markt omgebouwd. In de loop der jaren scheidden zich hun wegen, het patent voor de zaairijen liep af en dat maakte het voor Novag mogelijk om ze verder te verfijnen. Daarover later meer.
De verkoop en de service staan nog in de kinderschoenen. In Duitsland kom je met vragen terecht bij het team rond Alexander Klümper. Hij is adviseur in de directzaai-methode en bij velen reeds bekend door zijn zelfontwikkelde Cross Slot-zaaimachine.
Net als vorig jaar zullen er ook in de komende jaren een aantal demonstratietoernees worden gedraaid, waarbij niet alleen de Novag-machines, maar ook allerlei akkerbouwonderwerpen worden besproken.
We konden een vier meter brede T-ForcePlus 440 aanschouwen op tarwestoppels bij het zaaien van tussengewas. Eind augustus konden we vervolgens met een 6-meter-Novag een dichtbegroeid grasland op voor het zaaien van koolzaad.
Na de oogst gingen we met de T-ForcePlus 440 en een tussengewasmengsel het stoppelveld op.
Novag T-ForcePlus is zwaar gebouwd
De eerste indruk bedriegt je niet. Alle framedelen en overige componenten zijn extreem zwaar uitgevoerd. Dat zie je ook terug in het bedrijfsgewicht: leeg brengt de T-ForcePlus 640 11 ton op de schaal, de 4-meter-variant 7,5 ton.
Gevuld en voorzien van ballast komen ze respectievelijk op 17 en 12 ton. Dat kan al snel worden gerelativeerd, zoals ons duidelijk werd.
Globaal bestaat de T-ForcePlus-serie uit vijf modellen. Deze verschillen voornamelijk in werkbreedten en het tankvolume. Ze zijn driedelig opgebouwd, zodat voor wegtransport de twee enorme zijarmen rechtop kunnen worden gezet.
Voor wegtransport kan de zaaimachine tot straatlegale afmetingen worden ingeklapt.
Onder de voorraad tank zit dan het middendeel.
Voor de drie kleinere T-ForcePlus-modellen (waartoe ook onze 4-meter-testmachine behoort) is er een 4.200 liter grote, tweedelige tank. Hier kun je variabel kiezen tussen de varianten 2.200 + 2.000 liter tot 1.500 + 2.700 liter, want in het inwendige van de dubbele tank kan de tussenwand variabel worden versteld; prima! Deze optie is nieuw voor dit seizoen.
Bij de 6m-versie van de T-ForcePlus zitten de hoofdverdelerkoppen achter de centrale tank.
Ook de tank van onze 6-meter-testmachine kan afhankelijk van toepassingsgebied tussen 2.500 + 2.900 en 1.800 +3.600 liter worden gevarieerd. In totaal is de inhoud dus 5.400 liter.
De 3,6 kuub grote hoofdtank is goed te vullen met twee Big Bags. Eventueel zijn er zelfs nog opzettanks te bestellen.
Wanneer de extra tanks nodig zijn, kun je de luchtstroom voor de doseerders activeren.
Door de tweedelige tank kun je of twee soorten zaden of zaad en mest gelijktijdig afzetten. Als dat nog niet genoeg is, zijn er twee extra tanks te bestellen; dan kun je dus vier verschillende zaadsoorten (of mest) afzetten. Die zitten achterop, zijn met een aparte ladder te bereiken en er kan 120 liter per stuk in.
Alle zaaigoed-/mesttanks hebben geïntegreerde sensoren om hun peil op de terminal in de gaten te kunnen houden.
De extra tanks zijn elk 120 liter groot en zijn via een aparte ladder te bereiken.
Eindeloze mogelijkheden op de Novag doorzaaier
Een kijkje onder de grote hoofdtank maakt al duidelijk hoe veelzijdig inzetbaar de T-ForcePlus is. De beide hoofddoseerders worden hydraulisch aangedreven (totale oliebehoefte: circa 60 l/min voor de 440 en 90 l/min voor de 640) en zijn zowel voor mest als voor allerlei gewaszaden geconstrueerd.
De verdelerkoppen van de kleinere modellen zitten in de achterste hoofdtank.
De uitworp kan worden gevarieerd tussen 0,5 en 500 kg/ha. De ventilator voor de pneumatische verdeling zit voorop en wordt eveneens hydraulisch aangedreven.
De drie kleine modellen hebben de beide verdelerkoppen in de achterste tank. Bij de grote zaaimachines zitten ze achter de hoofdtank en voor de eventueel aanwezige extra tanks. De doseerders van de beide extra tanks worden ook hydraulisch aangedreven en kunnen voor verschillende toepassingen worden geconfigureerd.
Er kunnen sluizen in de luchtaanvoer vanaf de ventilator worden geopend om zaaigoed rechtstreeks in de zaaigoedstroom van de hoofddoseerder bij te mengen. Bijvoorbeeld om een mengsel van fijn en grof zaad te maken, of om slakkenkorrels toe te voegen.
De doseerder van de extra tank (bijvoorbeeld voor koolzaad, slakkenkorrels of microgranulaatvoeding) heeft een opbrengst van 0,1 tot 10 kg/ha.
Het volgende alternatief is een verdeling door middel van een kleine strooiplaat achter de machine. Ook rijafhankelijk zaaien is mogelijk. Daarvoor kun je de zaaislangen afklemmen of overzetten. Voor koolzaadzaaien kun je daarmee om de rij een rij tuinbonen of erwten aanleggen.
Ook mogelijk is het zogenaamde bio-strip-till voor maisvelden. Daarbij wordt als tussengewas in de toekomstige maisrijen een diepwortelende peulvrucht of radijs gezaaid. De andere zaairijen zetten dan bijvoorbeeld klaversoorten af.
Wat betreft maiszaaien: ook dat kan de T-ForcePlus in principe. Daarvoor kunnen de extra doseerders worden voorzien van voor mais geschikte rotors – dus een mechanische korrelscheiding. In het beste geval wordt elk gat door één korrel bezet.
De mechanische korrelscheiding voor bijvoorbeeld mais met zes uitstroomopeningen per kant.
De zes respectievelijk vier uitgangen van de twee extra doseerders kunnen naar de zaaischoenen worden geleid, waar tenslotte de applicatie in de bodem plaatsvindt.
De 6-meter-testmachine is bij een rijafstand van 25 centimeter daarmee in staat om mais in twaalf rijen op 50 centimeter of acht rijen op 75 centimeter te leggen.
Bij de langsverdeling moet je wat beperkingen accepteren. Wie als no-tillage-boer nauwelijks mais in zijn rotatie heeft, moet eens nadenken over deze oplossing, aangezien een specifieke directzaai-vaardige maislegger duurder zou zijn. Voor het komende seizoen worden hier proeven mee gedaan.
Dieptegeleiding met gewicht
Ook de zaaieenheden maken een massieve indruk. Ze zitten afwisselend aan de voorste en de achterste framebalk. Enerzijds heb je zo een betere gewichtsverdeling, anderzijds zijn de aggregaten gewoon te breed om naast elkaar te zitten. De kleinste rijafstand bedraagt 18,75 centimeter (32 rijen).
Op onze 6-meter machine waren 24 rijen met 25 centimeter afstand gemonteerd. Onze 4-meter-test-variant had 21 aggregaten in een afstand van 19 centimeter; de 3- en 4-meter-machines zijn ook leverbaar met een rijafstand van 17,5 centimeter. Het achteraf veranderen van de rijafstand is niet mogelijk; dat is jammer.
De afzonderlijke kouterrijen zijn via grote en zware parallellogrammen aan het frame gemonteerd.
De rijen hangen via een parallellogram aan de ‘zaaibalken’. Middenin zit een hydrauliekcilinder waarmee elke rij op de kopakker kan worden opgetild. De cilinder is dubbelwerkend, wat concreet betekent dat hij tijdens het zaaien druk op het koutersysteem kan zetten.
Elke kouter kan handmatig via kraanhendels worden uitgeschakeld.
Zonder hydraulische druk staat er 100 kilo op (het eigengewicht van een aggregaat), maximaal kan er per rij 500 kilo worden gegenereerd.
Dat betekent voor onze T-Force 640 dat er in totaal 12 ton op de kouters kan staan. Optioneel kan hij van maximaal 2,5 ton extra ballast worden voorzien; bij de vier meter brede machine is dat 1,2 ton. Vooral op kleihoudende grond en onder harde bodemomstandigheden is dat een vereiste.
Theoretisch zou de hydrauliek de zaairijen ook kunnen ontlasten wanneer je op voorbewerkte zandbodem zaait.
Het hoge gewicht van de machine is op een draagkrachtige bodem geen probleem. Brede bandenmaten en een bandenaflaatsysteem helpen daarbij.
In het algemeen is het hoge gewicht van de Novag-machines op draagkrachtige directzaaigrond geen probleem, mede dankzij de brede banden (800/45 R26.5 respectievelijk R30.5). Bovendien is er een bandenaflaatsysteem waarmee je met 1 bar op de 440 en 1,2 bar op de 640 kunt rijden.
Volgens de fabrikant is er wat betreft het benodigde trekvermogen per kouter op lichte grond circa 3 pk nodig; op zwaar terrein zal het eerder 12 pk zijn.
Er zijn werksnelheden tot 12 km/u mogelijk, maar dit is afhankelijk van de bodemgesteldheid. Voorbeeld: matig doorwortelde of bewerkte velden houden zich minder goed aan elkaar en vragen om een lagere werksnelheid. Bij het nazaaien op dicht weideland kan sneller worden gereden. Hoe lager de rijsnelheid, hoe minder aarde er wordt omgewoeld, iets wat je immers graag hebt bij directzaaien.
Diagonaal door het beeld loopt de zaaisleuf. Hier hebben we tussengewas gezaaid.
System Cross Slot
Het belangrijkste element van de Novag-zaaimachines is de combinatie van schijf en zaaischoenen. Dit is gebaseerd op het Cross Slot-systeem, maar het is door Novag verstevigd en gemoderniseerd. Zo zijn de zaaiaggregaten nu geheel onderhoudsvrij; er zijn geen smeernippels.
Bij Cross Slot zaten er vier per rij op, en die waren ook nog lastig bereikbaar.
De 575 centimeter grote schijf is getand en staat loodrecht op de bodem – noch onder een hoek met de rijrichting, noch gekanteld. Hij doorsnijdt oogstresten, stoppels of begroeïng, hij drukt deze omlaag en opent de bodem.
Naast de schijf zitten twee 20 millimeter brede zaaischoenen die een kleine zaad-groef vrijmaken. Je kunt je dit voorstellen als een snijschijf die een ganzevoetschaar doormidden heeft gedeeld. De beide ‘schaarhelften’ lopen hoofdzakelijk onder het bodemoppervlak (als een omgekeerde T) en vermengen nauwelijks.
De zaairij bestaat uit een snijschijf, zaaischoen, afschraper en aandrukrol.
Zo’n 90 procent van de bodem blijft onaangeroerd.
In de beide zaaischoenen zit elk een zaaipijp – het is dus een dubbele rij. Er kunnen zo ofwel twee zaden worden afgezet, ofwel aan de ene kant een zaadkorrel, aan de andere kant mest. De afstand ertussen is ongeveer anderhalve centimeter, zodat de wortels zich niet aan de kunstmest kunnen verbranden.
Blik van achteren op de beide zaaischoenen. Ze liggen tegen de schijf aan en vormen de omgekeerde T-sleuf in de bodem.
Naast de vroegtijdige voedingstoffenvoorziening is er door de hygroscopische werking van de kunstmest nog een voordeel. De vochtigheidszône reikt tot aan de zaden, zodat die ook onder droge omstandigheden kunnen ontkiemen.
Verder zorgt de organische dekmat op het bodemoppervlak voor dauwvorming en wordt de verdamping tegengegaan.
Onze testmachines waren uitgerust met de 115 millimeter brede aandrukrollen.
Als laatste lopen er twee gladde aandrukrollen per rij mee. Die zijn er in de breedten 115 of 75 millimeter. De bredere variant die op onze testmachines zat is bedoeld voor universeel gebruik en in het bijzonder voor zandgrond. Wie sterk kleiachtige grond heeft, kan beter de smalle versie gebruiken, omdat die de zaadgroef beter sluit.
Een hoekverstelling of iets dergelijks is er niet. Maar de hoogteverstelling bepaalt de afzetdiepte van het zaaigoed. Dat kun je heel fijngevoelig doen met een soort schroefdraadverstelling.
Als de zaaidiepte moet worden veranderd, dan moet je dat op elke kouter afzonderlijk
doen.
Helaas moet elke rij afzonderlijk worden versteld; dat is veel werk en vooral onder de tank nogal een gepriegel. In elk geval is op de schroefdraad een schaalverdeling gelaserd ter oriëntatie.
Een centraal stelsysteem zou mooi zijn, waarbij je de afzonderlijke (fijn)afstelling zou kunnen behouden. Die is namelijk wel essentieel wanneer je verschillende soorten tegelijk zaait; je kunt elke kouter afzonderlijk instellen op de gewenste afzetdiepte per zaadsoort.
Alles met de joystick voor de Novag T-ForcePlus
Met de joystick worden de hoofdfuncties van de zaaimachine bediend.
Op de monitor zijn de nodige instellingen voor afzethoeveelheid en kalibratie te doen. De monitor vraagt wat gewenning en staat erg vol met informatie. De bediening gaat voornamelijk via de joystick – concreet het optillen/laten zakken.
Voor de kalibratie van de hoofddoseerders is er per stuk een bijbehorende knop.
Op de kopakker worden procedures gevolgd waarbij eerst de doseerders stoppen en starten en dan de aggregaten volgen. Handmatig kun je met knoppen voordoseren.
Weliswaar is de hardware al aanwezig voor een deel-oppervlak-specifieke hoeveelheidsregeling (dat zou zelfs voor allevier de doseerders apart kunnen), maar de software op onze machine was er nog niet op voorzien.
Meetbouten op de aandrukrollen meten de kracht en regelen indien nodig bij via de hydrauliekcilinders.
Vanaf de zomer van 2020 kan dat wel. Ook de bediening via ISOBUS was in elk geval tijdens onze test nog niet mogelijk. Dankzij het IntelliForce Plus-systeem wordt met sensoren op de aandrukrollen de kouterdruk gemeten. Voor een constante afzetdiepte passen de hydraulische cilinders van de zaairijen de druk binnen 0,3 seconde aan de bodemomstandig-heden en de rijsnelheid aan.
Voor het horizontaal uitlijnen van de Novag is er een hydraulische knikdissel.
Technische gegevens Novag T-ForcePlus
Frame: werkbreedte 4 m (440)/6 m (640), driedelige constructie, hydraulische disselcilinder; tweedelige tank 4.200 l (440)/5.400 l (640); rijafstand 17,5/18,75/19/25 cm; aantal rijden 16/21/23/24/32; optioneel twee extra tanks van elk 120 l.
Zaaieenheid: parallellogramophanging, 575mm-snijschijf, twee 20 mm brede zaaischoenen, afschrapers, aandrukrol 115 mm (optioneel 75 mm); gewicht 100 kg; kouterdruk hydraulisch automatisch verstelbaar (50-500 kg), optioneel zijn afzonderlijke rijen op te tillen.
Doseerders: Twee hoofddoseerders, 0,5 tot 500 kg/ha, hydraulisch aangedreven; ventilator hydraulisch aangedrevem; optioneel twee extra doseerders (geschikt voor mais).
Afmetingen & gewichten: lengte 6,5 m (440)/7,5 m (640); leeggewicht 7,5 t (440)/11 t (640); max. bedrijfsgewicht 12 t (440)/17 t (640), optioneel extra ballastering.
In de zijarmen van de machine kunnen gewichten worden geplaatst; hier 600 kilo.
Mening uit de praktijk – Novag doet het goed op testvelden
Hendrik Habermann uit Hamelen bewerkt ongeveer 500 hectare land. Op 15 hectare past hij als test het directzaaiprincipe toe. Hij heeft al meerdere directzaaimachines uitgeprobeerd, maar met het werkresultaat van de Novag (een gehuurde machine) en de Cross Slot-kouter is hij erg tevreden, zodat de volgende proeven zullen worden voortgezet met deze machine.
,,Volledige landbouw met directzaaien kan ik me nog niet voorstellen, aangezien wij bieten en aardappels in de rotatie hebben. De aanschaf van een zaaimachine wordt pas de laatste stap in de omschakeling naar gedeeltelijke directzaai. Eerst moeten we belangrijke ervaringen opdoen en kennis verzamelen’’, legt Hendrik ons uit.
Hij overweegt wel zijn testvelden uit te breiden. Eind augustus heeft hij rechtstreeks in een vol tussengewas koolzaad gezaaid. ,,Helaas heb ik op dat veld last van muizen. Ik had het veld vooraf plat moeten walsen om de muizen hun dekking te ontnemen’’, zegt Habermann. ,,Maar het gewas staat er goed bij, met sterke afzonderlijke planten. Op een ander veld leed een koolzaadgewas vlak voor de oogst hagelschade“.
Hier zijn de zaaisleuven gedeeltelijk te zien. Het gezaaide koolzaad werd door de aandrukrollen goed ingesloten.
Hendrik Habermann mulchte na het dorsen het veld en zaaide tarwe met de Novag. ,,Als ik het veld met de cultivator had bewerkt, zou ik elk jaar te maken krijgen met opkomend koolzaad. Dat is vooral in bieten vervelend’’, aldus Hendrik.
,,De afzetkwaliteit van de korrels was zeer goed. Het tarwegewas ziet er super uit en we zijn erg benieuwd naar de oogst.’’
Op zijn tussengewasvelden, die hij afgelopen zomer meteen na het dorsen ingezaaid heeft, komt mais. ,,Het tussengewas is ondanks de droogte in de zomer van 2019 zeer snel opgekomen. Het is tijdens de winter afgestorven, zodat we direct met de Novag mais kunnen zaaien. Aangezien de bodem door de bedekking langzamer opwarmt, stellen we het inzaaien naar een later tijdstip uit.’’ Tussen de maisrijen komt witte klaver. Het plan van Habermann is om in de herfst daar tarwe of gerst te zaaien.
,,Ik ben vooral te spreken over de grote flexibiliteit van de Novag-zaaimachine’’, sluit Hendrik Habermann af.
De concurrentie: direct zaaimachines met 6 meter werkbreedte
 |
 |
 |
|
| Novag T-ForcePlus 640 | John Deere 750A | Amazone Primera DMC | |
| Werkbreedte | 6,00 m | 6,00 m | 6,00 m |
| Rijafstanden | 18,75 of 25 cm | 16,6 cm | 18,75 of 25 cm |
| Aantal rijen | 32 of 24 | 36 | 32 of 24 |
| Tankinhoud | 5.400 l (tweedelig); opt. 2 extra tanks van 120 l/st |
2.300 l | 4.200 l (tweedelig); opt. opzettanks van 800/1.600 l |
| Doseerders | 2 (pneumatisch), optioneel 4 | 2 (pneumatisch) | 1 (pneumatisch), optioneel 2 |
| Uitstrooihoeveelheid | 0,5 tot 500 kg/ha | 1,1 tot 412 kg/ha | 2 tot 250 kg/ha |
| Zaaiaggregaat | 575mm-schijf + twee 20mm-zaaischoenen + aandrukrol | 457mm-schijf, invalshoek 7° + schuin gietwiel | beitelkouters + dubbele rollen |
| Kouterdruk | 50-500 kg, hydraulisch regelbaar | 0-250 kg, hydraulisch regelbaar | 52 kg |
| Maisgeschiktheid | ja, 8 of 12 rijen | n.o | ja |
| Aankoppeling | kogel of onderbok | n.o | onderbok |
| Oliebehoefte | min. 70 l/min | n.o. | min. 80 l/min |
| Banden | 2 x 800/45 R30.5 | 4 transportwielen | 2 x 700/45-22.5 PR |
| Benodigd vermogen | ca. 180 tot 300 pk | vanaf 140 pk | vanaf 180 pk |
| Leeggewicht | 11,0 t | 6,3 t | 7,2/8,1 t |
| Maximaal gewicht | 17,0 t | n.o. | 11,0 t |
Onder de ventilator zit de stikstofbalg voor de demping van de automatische kouterdrukregeling.
Onze conclusie over de Novag T-ForcePlus
Met de T-ForcePlus zaaimachines levert Novag directzaaimachines in een zware uitvoering. Dankzij de gedeelde tank en de twee doseerders kunnen verschillende soorten mengsels, zaaigoed en mest worden afgezet. Verder zijn er nog twee extra tanks met doseerders leverbaar.
Zelfs mais is mechanisch in enkele korrels te scheiden.
Bij het zaaiaggregaat maakt Novag gebruik van het Cross Slot-systeem. Gebruikers melden een hoge afzetkwaliteit. Dankzij het hoge gewicht heb je flink wat marge naar boven voor de kouterdruk.
+ degelijke, zware constructie
+ veel mogelijkheden om mest/zaad etc. te appliceren
+ grote opgedeelde tank
+ hoge kouterdruk mogelijk (autom. regeling)
+ geschikt voor mais
– nog geen deeloppervlak-specifieke uitgifte mogelijk
– niet ISOBUS-vaardig
– gecompliceerd bedieningsmenu
Dit artikel is eerder verschenen in het Agri Trader Test Jaarboek 2021