In één knip opgelost
Mark Roest en Siem Terpstra zijn concullega’s. De een is bomenrooier in het Brabantse Lage Mierde, de ander in het Friese Ryptsjerk (Rijperkerk). Ze zouden concurrenten kunnen zijn, ondanks dat zo ongeveer heel Nederland tussen hen in ligt, maar spreken zelf liever van collega’s, die samenwerken en elkaar ondersteunen. Terpstra is bovendien klant van Roest en schafte bij hem twee TMK bomenknippers aan.
Bomen rooien is een zwaar beroep. “Mensintensief”, noemt Siem Terpstra het. Met zijn bedrijf De vertakking bestrijkt hij vanuit Ryptsjerk half Nederland. Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten, maar ook waterschappen, gemeenten en provincies zijn belangrijke opdrachtgevers. “Veelal onbegaanbaar terrein”, zegt Terpstra. “Helemaal vol met berkjes en wilgen, bramenstruiken en andere rommel, vergeven van de eikenprocessierupsen.”
Om die redenen was Terpstra al jaren op zoek naar een knipper die hij aan een van zijn kranen kon bevestigen. “Maar ik kon niets vinden dat naar mijn zin was. We hebben veel geprobeerd hoor, maar het was het steeds net niet. De ene was zo duur dat ik net zo goed een paar zagers kon inzetten, de andere zat zo vol elektronica dat er voortdurend van alles kapot ging. Ik zocht iets met weinig poespas, een degelijk ding en prijstechnisch interessant.”
Terpstra had het al bijna opgegeven toen hij de TMK knipper op het spoor kwam. “Eindelijk een goed ontwerp, simpel maar effectief. Je ziet aan alles dat het uit de praktijk komt. Doordat ik de knipper aan de kraan kan hangen, spaar ik een man met zaag uit. Bovendien staat de machine op rupsen en kan dus overal bij en komt overal door. Mijn mensen hoeven de cabine niet uit, hoeven niet eerst alle struiken weg te halen en zitten niet meer van onder tot boven onder de uitslag van de processierups en bloederige striemen van bramenstruiken en andere prikkels. Het lost zoveel problemen in letterlijk één knip op.”
Geen stropdas
De TMK knipper is een Fins product dat in Nederland werd geïntroduceerd door Mark Roest. De bomenrooier uit Lage Mierde zag op YouTube een filmpje over de machine en was meteen enthousiast. De bezwaren waar zijn collega Terpstra tegenaan liep, die kende hij ook. “Maar dit apparaat zag er echt goed uit. Toen ik contact zocht met TMK bleek dat ik de eerste was uit Nederland. Samen hebben we een aantal punten van de knipper verbeterd, met mijn kennis en ervaring uit de praktijk. Daarna vroegen ze of ik misschien belangstelling had om dealer te worden en de machine in Nederland te verkopen. Het is een behoorlijk zijpad natuurlijk. Ik ben bomenrooier, een praktijkman: geen verkoper met een stropdas.”
Toch ging Roest het avontuur aan, en inmiddels is hij importeur van de TMK bomenknipper voor Nederland. Recent is ook het merk Nisula aan het assortiment toegevoegd. “Met alleen bomen rooien is het lastig, bedrijfstechnisch. Maar ik had het niet gedaan als ik er zelf niet zo enthousiast over was. Het is gewoon een goed ding, prijstechnisch interessant en niet arbeidsintensief. Ook voor bijvoorbeeld loonwerkers en bedrijven in het grondverzet die een kraan hebben en het knippen erbij doen.”
Ruimte voor de hei
Het werkt heel gemakkelijk, leggen Roest en Terpstra uit, bij een project van De vertakking op het Hullezand bij Nieuw Balinge in Drenthe. Natuurmonumenten wil de wildgroei van berkjes en wilgen hier weg hebben, om de hei ruimte te geven en een amfibieënpoel die nu aan het oog onttrokken is, weer toegankelijk te maken.
“Met één knip kun je bomen van twintig tot veertig centimeter doorsnee rooien, vlak bij de grond. Je rijdt er naar toe, knipt ze af, tilt ze op, legt ze neer en klaar. Van dunnere boompjes – wilgen en berken bijvoorbeeld – kun je er twee, drie tegelijk doen, doordat er een verzamelaar op de knipper zit. Er zijn drie maten (200, 300 en 400) en de kleinste kan al op een kraantje van 2,5 ton. Afhankelijk van de grond, de dichtheid en het materiaal kun je wel een hectare per drie dagen doen. Berken gaat snel, wilgen wat langzamer, maar nog altijd aanzienlijk sneller dan met de zaag.”
De kraan met knipper beweegt gestaag door de wirwar van boompjes en struikjes. De stapel stammetjes aan de kant groeit met de minuut. Knip, weer twee berkjes onthoofd. Nog een knip en ook de stammen zijn op de stapel beland. Om de hoek is al een heel stuk gedaan. Daar staat een kleine kraan te wachten om verder te gaan. Die moet het hier overnemen, omdat de veengrond dichterbij de poel te drassig is voor de grotere.
Openhaardhout
Al het hout dat De vertakking kapt en rooit, wordt gerecycled op het bedrijf in Ryptsjerk. Een deel gaat naar meubelfabrieken, een deel gaat als biomassa naar energiecentrales, een deel wordt verkocht als openhaardhout. Dat laatste wordt gedaan vanuit een sociaal project dat is verbonden aan de zorgboerderij van De vertakking. Stammen worden in kleinere stukken gehakt en die worden weer tot openhaardhoutjes verwerkt.
Die sociale kant vindt Terpstra belangrijk. “Dagbesteding en terugkeer op de arbeidsmarkt kan problematisch zijn voor mensen die om wat voor reden dan ook op grote afstand van die arbeidsmarkt zijn gekomen”, vertelt hij. “Op onze zorgboerderij en in de boomverzorging proberen we daar een bijdrage aan te leveren. Ritme en structuur, iets om handen hebben, bezig zijn in de natuur: dat is zo belangrijk voor een grote groep mensen. In het verleden hebben we veel meer van dit soort sociale-werkprojecten gedaan, maar door de toenemende bureaucratie en regeltjes zijn we daar een beetje van terug gekomen.”
Wat een rol speelde, is dat werk in de boomverzorging en -rooierij zwaar werk is. “Het is moeilijk om aan mensen te komen die dat zware werk willen doen”, zegt Terpstra. Ook Roest merkt dat. “Het leuk vinden om in bomen te klimmen is één ding. Eigenlijk moet je ermee opgegroeid zijn. Jonge mensen van nu hebben nooit in bomen geklommen.”
Kettingzagen
Terpstra en Roest allebei wel. De vader en broer van Mark Roest zitten ook in de bomen. De vader van Siem Terpstra, Jetze, deed hovenierswerk en boomverzorging. “De vertakking is één van de oudste boomverzorgingsbedrijven van Friesland. Het bestaat al meer dan 35 jaar. Mijn vader verhuisde het bedrijf van Hallum naar Ryptsjerk. Ik werkte aanvankelijk in de bouw, maar ben toch weer terug gekeerd bij de bomen. Bomen zijn belangrijk voor de natuur en het groene cultuurgoed. Het kappen van bomen heeft ook een belangrijke functie in de natuur. Door zieke of dode bomen te kappen, zorgen we ervoor dat er een gezonde en diverse structuur blijft.”
Terpstra was als jongen al geboeid door bomenrooien, maar vooral ook door zagen, vertelt hij met een grote glimlach. Hij stampt naar boven, de trap op, waar hij zijn ‘museum’ heeft. Tientallen zagen heeft hij daar, vooral kettingzagen, van kleintjes tot enorme joekels van anderhalve meter. Ze doen het allemaal, ook de stokoude. De eerste kettingzagen stammen uit de jaren twintig van de vorige eeuw… “Bijna allemaal Stihl”, zegt Terpstra. “Dat is mijn merk. Ik heb zelfs een trekker van Stihl, een heel oude. Ze hebben er wel eens op geboden, veel geld hoor, maar die gaat niet weg. Het is mijn hobby, niet mijn handel.”
Natuurbeheer
Het is soms wel moeilijk uit te leggen dat het kappen van bomen juist een bijdrage is aan de natuur, weet zowel Terpstra als Roest. Bomen kunnen ziek worden, aangetast worden door schimmels en beestjes, of ernstig verzwakken door droogte en vervuiling. Zo worden de laatste jaren door de aanhoudende droogte vooral naaldbomen als dennen en sparren compleet opgevreten door de letterzetter, een kevertje dat zich een weg baant door de schors, waardoor de boom geen vocht meer krijgt. “Die perforeert de boom als het ware, waardoor die dood gaat”, vertelt Roest. “Zo zijn er de laatste jaren al honderden hectaren naaldbomen aan hun eind gekomen.”
Beiden hebben regelmatig te maken met protestacties voor het behoud van bomen. “Helaas zijn dat juist vaak mensen die geen idee hebben wat er met zo’n boom of stukje bos aan de hand is. Soms weten ze niet eens wat voor boom het ís. Maar wij halen geen bomen weg voor de lol, maar omdat het nodig is. Populieren bijvoorbeeld kunnen in de openbare ruimte niet heel oud worden. Dat is geen boom voor de eeuwigheid. Die moeten na dertig tot vijftig jaar gekapt worden, om te voorkomen dat ze omvallen en grote schade aanrichten.”
Voor meer informatie: devertakking.nl, bomenrooierijroest.nl en tmkbomenknipper.nl